21 Mayıs 2014 Rus-Çerkes savaşının bitiminin 150. yılı. Bundan dolayı tüm dünya Çerkesleri bu günü daha kapsamlı bir şekilde çeşitli ekinliklerle anıyor.
Çerkesya'da Adığey, Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyetleri 21 Mayıs için resmi törenler düzenliyorlar. Çerkesya'nın değişik bölgelerinde ve şehirlerinde yaşayan Çerkesler de 21 Mayıs çeşitli etkinliklerle anacak. Bunlar: Kıyı Boyu Şapsığ, Soçi, Tuapse, Karasnodar, Armavir ile Uspinsk ve Mezdegu bölgeleri ve başka bir çok yer.
Diasporada; Türkiye, Suriye, Ürdün, Almanya, Amerika, İsrail, Hollanda, Belçika, Fransa ve Rusya'nın farklı birimlerinde yaşayan tüm Çerkesler bu günü anıyor ve bu ülkelerin başkentlerindeki Rusya Konsoloslukları önünde mitingler düzenliyorlar.
Çerkeslerin Ulusal Yas Gününü kabul ettikleri 21 Mayısı anmalarının sebebi, Rusya İmparatorluğunun Çerkeslere karşı 100 yıl böyunca sürdürdüğü savaş ve savaş süresinde uyguladığı soykırımdır.
Tarihçilerin yazdıklarına göre, savaş öncesi Çerkesya'da yaklaşık 2 milyon Çerkes(Adığe) yaşıyordu. Rusya İmparatorluğunun 1864 yılında Çerkesya'yı işgalinden sonraki bir kaç yıl Çerkesya'da sağ kalbilen sayısı 80 binden daha azdı.
Çerkeslerin çektikleri acılarını ikiye ayırabiliriz:
İlki, Rus-Çerkes savaşı; 1763 yılından 1864'e kadar süren. Bu yıllarda ve binlerce yıldır Çerkesya özgür bir ülkeydi. Bu savaş dünya üzerindeki diğer savaşlara benzemiyordu, çünkü savaş başlamadan önce Rusya İmparatorluğunu planı hazırdı: Çerkesya'yı almak ve içerisinde yaşayan Çerkesleri katlederek sürgün etmek. Ruslar bu plan doğrultusunda Çerkeslere saldırdılar.
100 yıl içerisinde Rus ordusu ele geçirdiği bölgelerde yaşayan Çerkesleri öldürüyor ve onları hala ellerinde bulanan diğer topraklara sürüyordu. Böylece 1864'e kadar savaş 101 yıl sürdü.
İkincisi, 1864 yılından 1917'e kadar olan zamanı kapsıyor. 1864 yılında Rusya İmparatorluğu tarihi Adığe topraklarını ele geçirdiğinde, Çerkesya artık özgürlüğünü kaybetmişti. Bu yıl Rusya igal ettiği topraklardaki yüzbinlerce Çerkesi öldürdü ve yüzbinlercesini Karadeniz kıyılarında toplayarak Osman topraklarına sürdü. Gemilere tıkılan Çerkesler deniz yoluyla Türkiye'ye sürüldüler. Bu yolculuk boyunca da binlercesi öldü. Aynı şekilde Osmanlı'nın yerleştirdiği bölgelerde de binlercisi hayatını kaybetti. İşte böylece 2 milyondan fazla nüfusa sahip Çerkes halkından anavatanda geriye sadece 80 binden daha az bir sayı kalabilmişti. Rusya geriye kalan bu bir avuç insanı da yok etmek için 1917'ye kadar uğraştı. Rusya'nın Çerkeslere savaşı ve uyguladığı soykırıma dair hala üzerinde çalışılması ve araştırıllıp gün yüzüne çıkarılması gereken çok şey var, Çerkeslerin ileride bunları başaracaklarına şüphe yok.
Çerkes Halkı Vardı ve Var Olamaya Devam Edecek
Rusya İmparatorluğu Çerkesleri yok etmek için barbarca ve zalimce uygulamalar yaptı, ancak yine de Çerkesleri yok edemedi. Bugün Çerkesler tarihi topraklarında ve dünyanın dört bir yanında yaşamlarını devam ettiriyorlar. Anavatanlarını, geleneklerini ve dillerini koruyor, yaşatıyor; her yıl 21 Mayısta Çerkesya'nın özgürlüğü, Çerkes halkının geleneğini korumak için canını verenler ve Çerkes halkına uygulanan soykırımda hayatlarını kaybedenler için yas tutuyorlar. Ve Ahiret yaşamlarının iyi olması için dua ediyorlar.