1968 Türk yapımı ilk troleybüsün adı nedir?

İLK TÜRK TROLEYBÜSÜ: "TOSUN" 

İETT İdaresi, tarihi boyunca farklı ulaşım araçlarını bünyesine katarak çalıştırdı. Bunların bazıları daha önceden mevcut sistemler iken (Tünel, Eski Tramvaylar ve Otobüsler gibi), bazıları da yönetimin devrinden sonra İstanbul ulaşımına katkıda bulunmak üzere ihdas edilen sistemlerdir (Troleybüs, Nostaljik Tramvay vs...) 

Bunların içindeki sistemlerin en ilginçlerinden birisi de, daha önce sitemizde yoğun bir şekilde bilgi vermeye çalıştığımız TROLEYBÜS şebekesidir. Bu araçlar 1961-63 seneleri arasında İtalya'dan satın alınmış olup, toplam 100 adettiler. "Ansaldo San Giorgio" marka olan ve 3 parti halinde İETT'ye katılan troleybüsler, o yılları yaşayan birçok üye arkadaşın daha dün gibi net olarak hatırladıkları şekilde; 1-100 filo numaraları arasında kodlanmışlardı. İstanbul'un Avrupa yakasında 10-12 kadar hatta İETT otobüsleriyle birlikte aynı hatları ortak olarak kullandıktan sonra, 1984 yılında hizmetten çekilmişler, bir süre sonra bunların içinden 75 tanesi İzmir'e ESHOT İdaresi'ne satılarak, gemiyle gönderilmişlerdir. 

İtalya Cenova yapımı, "Ansaldo San Giorgio" marka 1961 model troleybüslerimizden birisi Aksaray Meydanı'nda... 

İETT, 1955 yılında filosuna 4 adet otobüs kattı. Bunları markası; Latille-Floirat idi. Ön ve arkada kapıları olan, şoförün yanında motor çıkıntısı bulunan, açıkçası pek de kullanışlı olmayan araçlardı. Zaten İdare de bunları kısa bir süre kullandıktan sonra, servis dışı yaparak, özel amaçlı olarak kendi bünyesinde kullanmaya başladı. Filoya katılım numaraları 2-5 arasında idi. 

1955 yılında İdare'ye katılan 4 adet Latille-Floirat otobüsten 4 filo numaralı olanı, Tünel Meydanı'nda yolcu indirip-bindirirken... 

Aradan 13 yıl geçtikten sonra, 1968 yılında İdare son derece radikal bir karar alarak, elindeki bu 4 otobüsten birini, İETT atölyelerinde troleybüs olarak düzenlemeye karar verdi. Tamamıyla Türk işçilerinin emeğiyle, aylar süren çalışlar sonucunda, bu 4 Latille-Floirat otobüsten biri; "İlk Türk Troleybüsü" olarak, adeta yeni baştan  imal edildi. Tamamıyla bizim çalışmamızla yapıldığı için de, bize yakışan bir isim konulması düşünüldü ve karar verildi. İlk Türk troleybüsünün adı; "TOSUN" olacaktı. 

Tamamıyla Türk işçileri tarafından imal edilen "101" filo numaralı "TOSUN", Beşiktaş Akaretler İETT Durağı'nda; [30]-[Ortaköy-Aksaray] hattında çalışırken... (NOT: Bu foto, Net ortamında ilk defa Thumb olarak yayınlanmaktadır - Rıfat BEHAR). 

Filo numarası olarak; "101" sayısı aracın kaportasına işlendi. İETT ibaresi eklendi. 34 KE 164 plaka numarası takıldı. Ve Tosun ilk seferine çıktı. Devrim adlı Türk otomobilinde başa gelenler, neyse ki Tosun'da tekrarlanmadı. Araç İETT'ye 16 yıl boyunca tıkır-tıkır hizmet verdi. 

İETT'nin hemen bütün troleybüs hatlarında servislere çıktı. Ama daha çok; [22C]-[Eminönü-Bebek], [30]-[Ortaköy-Aksaray] ve [87]-[Edirnekapı-Taksim] hatlarında sefer yaptı. O da diğer 100 troleybüs gibi, Şişli Taşıtlar Garajı'na bağlı kaldı. Ancak Tosun'a başka kardeş gelmedi. İETT, ikinci bir Türk troleybüsü imaline kalkışmadı. Nev-i şahsına münhasır bir çalışma olarak İETT tarihindeki yerini aldı. 

Aracın, yukarıda da bahsettim gibi 2 kapısı olup, Ansaldo’lar gibi arkada ve ortada değil, arkada ve öndeydi. Uzunca bir araç olduğu için arkadan binerek öne kadar ilerlemek zordu ama, diğerlerinden farklı ve enteresan olduğu için pek göze batmazdı. Yanlış hatırlamıyorsam, ön kapıdan hemen sonra karşılıklı 4’er koltuklu karşılıklı ve yan oturulan yerleri mevcuttu. Ardından da çift sıralı düz koltuklar başlardı. Ansaldo’lara göre tavanı biraz daha basıktı. Yerler tahta çıtalarla kaplıydı. 

Ansaldo’lara şekil ve iç yerleşim olarak hiç benzemese de, İstanbul yollarında hepsiyle ortak kaderi paylaşırdı yine de: Kavşaklardaki dik dönemeç noktalarında troley çubukları diğerleri gibi, sık sık havaî hattından ayrılırdı. Yani, halk arasındaki deyimiyle boynuzları çıkardı. Özellikle Taksim’den kalktıktan sonra Ömer Hayyam’a doğru sokak aralarından ilerlerken, Şişhane dönemecinde, ya da Saraçhanebaşı’ndaki U dönüşü noktasında ikide bir troley çubukları bağımsızlıklarını ilân ederlerdi.  

İlk çalıştığı yıllar, arka kapının hemen yanında biletçi koltuğu varken, 80’lerin başlarında İET’de yeni başlayan uygulama paralelinde, binişler öne alınıp, inişler arka kapıdan yapılmaya başlayınca, Tosun’un da yan biletçi koltuğu iptal edildi ve yolcu binişleri ön kapıya çevrildi. Diğer 100 troleybüste ise bu geçiş biraz sancılı oldu ve içlerinde birtakım düzenlemeler yapılma gereği duyuldu  (Ön yan koltuklar kaldırıldı, metal çubuklarla yolcuya istikamet veren eklentiler yapıldı vs). 

Tosun’umuz; 16 Temmuz 1984’de Ansaldo’larla birlikte hizmetten kaldırıldı ve Yedikule Gazhane’deki İETT hurda araç parkına çekildi. Bir süre burada bekletildikten sonra, gözden kayboldu gitti.  Keşke İETT İdaresi hiç değilse bu 101 numaralı Tosun’u bir kenara ayırsaydı ve ileride sergilemek üzere saklasaydı...