Nevşehir Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. İlyas GÖKHAN ve eğitimci yazar E.Kasım BAL”˜ın iki yılı aşkın sürede Osmanlı Arşiv belgeleri ve diğer kaynaklardan faydalanarak hazırladıkları eser İstanbul “Kitabevi” yayınları arasında basıldı. Eser indeks ve ekleriyle beraber 317 sayfadan oluşmaktadır.

Bu çalışmada Maraş Eyaletinin 1700-1850 yılları arasındaki tarihine ışık tutmaktadır. Ayrıca o dönemde Maraş Eyaletine bağlı Malatya, Antep, Osmaniye, Kilis, Adıyaman ve Kayseri gibi illerle birlikte Kadirli, Bahçe, Kozan, Samsat, Gerger, Elbistan, Pazarcık, Andırın, Göksun, Türkoğlu, Afşin, Pınarbaşı, Nizip, İslâhiye, Hassa, ve Azez gibi kazaları ihtiva eden bilgiler yer almaktadır. Dört bölümden oluşan eserin başında Maraş'ın Osmanlı yönetimine katılmasından önceki hanedanı olan Dulkadir Beyliği ve beyleri hakkında bilgiler verilmektedir. Osmanlı Döneminde Dulkadir ailesinin durumu açıklanmaktadır. Daha sonra Osmanlıların Maraş'a getirip yerleştirdiği Bayezidli ailesi hakkında bilgiler verilmektedir.

Kitap'ta; Başlangıçta Maraş Eyaletine merkezden gönderilen valilerin görev aldığı daha sonra ise Yavuz Sultan Selim'in Çaldıran Zaferi sonrası Maraş'a getirip yerleştirdiği Bayezidli ailesinin şehrin idaresinde söz sahibi olduğu üzerinde durulmaktadır. Bir süre sonra Osmanlı yönetimi ile arası düzelen Dulkadir hanedanına mensup kişilerin Maraş idaresinde söz sahibi olduğu vurgulanmaktadır. Bundan sonra Maraş'ın Osmanlı idaresine girişinden XVIII. Yüzyıla kadar Dulkadir ve Bayezid aileleri arasından yetişen tımar ve zeamet sahipleri, ayanlar, alaybeyleri, malikâne sahipleri, mütesellimleri sayılmaktadır. XVIII. yüzyılda Osmanlı Merkezi idaresinin zayıflaması ile eyaletler de öne çıkan büyük ailelerden de üst düzey valiler atanmaya başladığı ve bu bağlamda Maraş'a da Dulkadir ve Bayezid ailelerine mensup valilerin tayin edildiği açıklanmaktadır.

Bu eserde Maraş idaresinde söz sahibi olan Dulkadir ve Bayezid ailelerinin üst düzey yöneticileri, onların yaptıkları faaliyetler ve bıraktıkları eserlere ait bilgiler de bulunmaktadır. Bu eserde söz konusu tarihler arasında Maraş idaresinde görev alan Bayezidli Numan Bey, Hacı Abdullah Bey, Kalender Paşa ve Süleyman Paşa'dan ayrıntılı olarak bahsedilmiştir. Kalender Paşa'nın Napolyon'un Mısır İşgaline karşı başarı ile karşı koyması ile Ruslara karşı Balkanlardaki mücadelesinden bahsedilmektedir. Yine Dulkadirli Mustafa ve Süleyman Beyler ile Ömer Paşa'nın hayat hikâyeleri ve idarecilikleri teferruatlı olarak tanıtılmıştır. Tarihi Kaynaklarda ve görsel medyada hakkında değişik hikâyeler anlatılan ve efsanevi bir şahsiyet olan Kara Fatma adlı Türkmen kadını ile ilgili somut bilgiler sunulmuştur. Bunun yanında söz konusu ailelerin eyalet idaresi üzerinde birbirleriyle olan nüfuz mücadelelerine de yer verilmiştir. Bunların yanında Maraş ve çevresinde yaşayan diğer aileler ve Türkmenlerden bahsedilmektedir. Eserde yer yer söz konusu dönemde Maraş'ta cereyan eden diğer olaylar ve şehrin siyasi, sosyal ve iktisadi durumuna da yer verilmektedir.
Bu eserde dikkat çekici olaylardan biri de 1789'da Payas Ayanı Küçükalioğlu Halil'in Maraş'ı basarak şehri yakıp yıkması ve yağmalamasıdır. Bu dönemde Maraş'ta ilginç diğer bir hadise de 1830'larda Mısır Valisi Mehmed  Ali Paşa'nın oğlıu İbrahim Paşa'nın Maraş'ı işgal etmesidir. Bu işgale karşı Bayezidli Süleyman Paşa ve Maraş ahalisinin başarı ile karşı koydukları ve Osmanlı Devleti'nin yanında oldukları anlatılmaktadır.  Kitap'ta Zeytun Ermenileri hakkında da bilgi verilerek onların daha  XVIII. yüzyılda bile ayaklanma halinde oldukları üzerinde durulmaktadır.

Netice olarak akademik bir tarih çalışması olan bu eserde Maraşlılar merak ettikleri pek çok soruya cevap bulacaklardır. Şimdi yaşadıkları şehirlerinde bir zamanlar cereyan eden olayları öğreneceklerdir.

Eserin önsözünde çalışmanın hazırlanmasında katkısı olan Sayın Yaşar ALPARSLAN ve Serdar YAKAR ile Maraş tarihi ve kültürüne katkısı olan şahsiyetlere de teşekkür edilmektedir.