4 Temmuz 2007”²de Guatemala' da toplanan Uluslararası Olimpiyat Komitesi  2014 Kış Olimpiyatlarının  Rusyanın Soçi kentinde yapılması kararını almıştı. Rusyanın ”˜Geleceğe Açılan Kapı' sloganıyla sunduğu Soçi'nin seçilmesi tartışmaları da beraberinde getirdi. Çünkü bu şehir Çerkesler açısından son derece trajik gelişmelerin yaşandığı bir şehir.  Çerkes direnişinin son kalesi ve 1,5 miyon Çerkes'in soykırıma varan bir sürgününün başladığı bu şehirde, Olimpiyat Köyü  Kbaada adı verilen bölgede inşa edildi. Kbaada ismi Çerkeslerin sürgününün ardından Kranaya Polyana olarak değiştirilmişti. Yani Kızıl Çayır. Şimdi Çerkeslerin kanlarıyla sulanmış olan bu topraklarda insanlar ve ülkeler arasında barışın geliştirilmesi amacıyla icra edilen olimpiyat oyunları yapılacak.

Ruslar Kafkasya'da

1860'lı yıllara gelindiğinde Ruslar Karadeniz kıyısında bulunan Kafkas halklarının topraklarının tamamını ele geçirmişlerdi. Elde edemedikleri tek bölge ise Adıge ya da diger ismiyle Çerkes bölgesiydi. Karadeniz kıyısından hem Osmanlıya hem de Batıya açılan Çerkes bölgesi, Rus egemenlik alanı içinde bağımsız bir bölge şeklinde varlığını devam ettirmekteydi.

Bölgede kesin hakimiyet sağlamak isteyen Rusya'da bölgeye yönelik iki farklı görüş mevcuttu: Çerkeslerin dostluğunu kazanarak sorunu zaman içerisinde barışçı bir şekilde çözmek ya da bölgede yaşayan Çerkesleri topraklarından sürgün etmek. Bunlardan ikincisinde karar kılındı. Kafkasya Ordusu Komutanı General Prens Baryatinski bölgede yaşayan Çerkeslerin  Osmanlı topraklarına sürgün edilmesi şeklinde bir plan hazırladı. Çerkeslerin sürgün edilme planı Rus Çarının da uygun görmesiyle 1860 yılından itibaren Rus devlet politikası haline geldi.

Kızıl Çayır'da son mücadele

Çerkesler Rusların politikasını kavramakta gecikmediler. Hatta Rus Çarı ile görüşerek kendi şartlarını sundular ve müzakereye açık olduklarını ifade ettiler. Ancak Ruslar kesin kararını vermişti. Yüz binlerce kişilik ordular ile bölge kuşatma altına alındı. Bölgede yaşayan Çerkesler zorla yerlerinden yurtların edildi, köyleri ateşe veridi, on binlerce insan öldürüldü.

Son Çerkes direnişi 21 Mayıs 1864 günü bugünkü Soçi şehrine otuz kilometre uzaklıktaki Kbaada'da toplanmıştı. Sayıları 20 bin civarındaydı. Etrafı ise yüz bini aşkın Rus ordusu ile çevrilmişti. Çerkesler teslim olmak yerine savaşarak şehit olmaya karar verdiler. Rus silahları ve top ateşi altında kalan Çerkes direnişçileri büyük zaiyat verdiler. Kbaada'dan  Karadenize akan Açepsu deresinin kenarında şehit olanların kanları ile dere kızıla boyandı. Rus birlikleri Çerkesleri imha etmenin verdiği keyifle zafer şenliği düzenlediler. Çar Alexandre ise 21 Mayısı Ordu ve Zafer bayramı ilan etti.

21 Mayıs 1864 tarihinde Ruslar bölgede denetimi tam anlamıyla sağladı. Çerkeslerin  yüzlerce yıllık mücadelesi  bu tarihte mağlubiyetle sona erdi. Çarın Kafkasya'da görevlendirdiği kardeşi Grandük Mişel, Ağustos ayında Batı Kafkasya halklarına şöyle bir bildiri yayınlıyordu: ”Bir ay zarfında Kafkasya terk edilmediği takdirde, bütün nüfus savaş esiri olarak Rusya'nın muhtelif mıntıkalarına sürülecektir.' Böylece Çerkeslerin Büyük Felaketi başladı.

Çerkes Sürgünü

Yurtlarından sürülen Çerkesler deniz yoluyla, Kafkasya'da, Taman, Tuapse, Anapa, Tsemez, Soçi, Adler, Sohum, Poti, Batum vd. limanlardan bindirildiler. Osmanlı Devleti'nin Trabzon, Samsun, Sinop, İstanbul, Varna, Burgaz ve Köstence limanlarında inen Çerkezler buralarda kendileri için hazırlanan kamplara yerleştirildiler. Ancak bu kamplar kısa bir süre içinde açlık ve salgın hastalıklar sebebiyle binlerce insanın hayatını kaybettiği ölüm kampları haline geldi.

Soykırıma varan bu sürgün sırasında tam olarak ne kadar Çerkesin sürgün edildiği tespit edilememekle beraber  700 binden 2 milyona kadar çeşitli rakamlar mevcuttur. Ünlü tarihçi Kemal Karpat, 1859-1879 arasında sürgün edilen Çerkeslerin 2 milyon civarında olduğunu, sağ olarak Osmanlı Devleti'ne ulaşanların sayısının ise 1.5 milyon olduğunu belirtir.

Osmanlı liman şehirlerine ulaşan ve sağ kalan Çerkesler başta Anadolu olmak üzere,Trakya,  Balkanlar, Irak, Suriye, Ürdün vd. Osmanlı topraklarına yerleştirildiler.

 

Kaynaklar:

Fethi Güngör, Büyük Çekes Sürgünü

A.Kasumuv-H.Kasumov,Çerkes Soykırımı