Çarlık Rusyasının Çerkesleri anavatanları Kafkasya'dan sürmesinin üzerinden tam 150 yıl geçti. Geçen yüzyılı aşkın süreye rağmen, Çerkeslerin sorunlarına hala bir çözüm bulunabilmiş değil. Sürgün edilen yaklaşık 1,5 milyon Çerkes, ana vatanlarına dönebilmek için Rusya'nın kendilerinden özür dileyerek haklarını iade etmesini istiyor.
Çarlık Rusyasının demografi politikası kapsamında sürgüne uğrayarak ana vatanlarını terk etmek zorunda kalan halklar arasında Çerkesler, ön sıralarda yer alıyor. 21 Mayıs 1864'de Soçi yakınlarında Kbaada Vadisi'nde Çerkeslerin yenilgisi ile sonuçlanan savaşın ardından, Çarlık Rusyasının Kafkasya'yı tamamen işgal etmesiyle sürgün politikası da başladı. Resmi olmayan rakamlara göre 1,5 milyona yakın Çerkes, sürgüne tabi tutulurken yol şartları, salgın hastalıklar, açlık gibi nedenlerden dolayı 400 bin ila 500 bin Çerkes hayatını kaybetti.
Sürgünün tarihi
1763-1864 yıllarındaki Rus-Kafkas savaşları, tarihin en kanlı savaşlarından biri olarak kayıtlara geçti. 101 yıl süren savaşarda 500 binden fazla Kafkasyalı hayatını kaybederken, savaş sonunda yüzbinlerce Çerkes ana vatanını terk etmek zorunda kaldı.
21 Mayıs 1864'de Soçi yakınlarında Kbaada Vadisi'ndeki savaş Çarlık Rusya'sının galibiyetiyle sonuçlanırken, Çerkesler için de "sonun başlangıcı" oldu.
Çarlık Rusyasının demografi politikası çerçevesinde yaklaşık 1,5 milyon Çerkes, Osmanlı topraklarına sürgün edilmek üzere, Tuapse, Soçi ve Sohum gibi liman kentlerine toplanarak başta Varna, Samsun, Sinop ve Trabzon olmak üzere Osmanlı topraklarına sürüldü. Ancak sürgün sırasındaki yol şartları, salgın hastalıklar, açlık gibi nedenlerden dolayı, resmi olmayan rakamlara göre 400 bin ila 500 bin arasında Çerkes hayatını kaybetti. Ağırlıklı olarak Anadolu ve Rumeli topraklarına sürülen Çerkesler, daha sonra Suriye ve Ürdün gibi bölgelere göç etti.
Rusya'dan talepler
Çerkeslerin en önemli güncel sorunlarının başında ana vatana dönüş imkanlarının Rusya tarafından engellenmesi geliyor. Çerkesler, Çarlık Rusyasının mirasçısı konumunda olan Rusya'dan, ana vatana dönmek için gerekli hukuki sürecin başlatılmasını talep ediyor.
Çerkesler Rusya'dan, yaşadıkları ülkelerin vatandaşlığını içeren çifte vatandaşlık verilmesini talep ederken, 21 Mayıs'ın "Çerkes Soykırım ve Sürgünü" olarak tanınmasını istiyor.
Suriyeli Çerkeslerin durumu
Suriye'de yaşayan Çerkesler ise sürgünün 150. yıl dönümünü rejim ile muhalifler arasında devam eden savaşın gölgesinde geçiriyor. Tüm Suriye halkı gibi savaştan olumsuz etkilenen Çerkeslerin bir kısmı, komşu ülkelere göç ederken bir kısmı ise ana vatandaki akrabalarının yanına yerleşmeye başladı.
Türkiye'deki Kafkasya derneklerini ve halklarını çatısı altında toplayan Kafkas Dernekleri Federasyonu'nun (KAFFED) Başkanı Yaşar Aslankaya, şu ana kadar Suriye'den Türkiye'ye yaklaşık 2400 Çerkesin sığındığını belirtirek bu insanların KAFFED tarafından sağlanan imkanlarla çeşitli şehirlerde barındırıldığını belirtti.
Suriye'den Türkiye'ye gelen Çerkeslerin önemli bir kısmının savaşın bitmesinin ardından tekrar Suriye'ye dönmeyi ümit ettiğini kaydeden Aslankaya, "Ancak bu soydaşlarımız bir şekilde yaşamını devam ettirmek zorunda. Aralarında Türkçe öğrenmeye başlayarak iş bulanlar ve çalışanlar da var" dedi. Aslankaya ayrıca, Suriye'den gelen Çerkeslerin sağlık konusunda yaşadıkları sıkıntıların Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ile görüşülerek çözüldüğünü ifade etti.
Suriye'den ana vatana göç
Resmi rakamlara göre, şu ana kadar Suriyeli Çerkeslerden ana vatan toprakları olan Rusya'ya bağlı Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinden Kabardey-Balkar ve Adige'ye 2350 Çerkes göç etti. Bu ailelerden bir kısmı akrabalarının yanına yerleştirilirken, bir kısmına ise bölgedeki spor salonları ve misafirhanelerde barınma imkanı sağlanıyor.
Çerkeslerin bir diğer ana vatan toprağı olan ve 2008'de tek taraflı olarak Gürcistan'dan ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Abhazya'ya ise yaklaşık 900 Çerkes göç etti. Şimdilik ana vatana dönen Çerkeslerin karşılaştıkları önemli sorun olaraksa kimlik ve işsizlik ön plana çıkıyor.
"Hakkımızı istiyoruz"
Kafkas Dernekleri Federasyonu Başkanı Aslankaya, sürgünün 150. yıl dönümüne ilişkin AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Rusya Çerkeslerden özür dileyerek, haklarını iade etmek zorunda. Biz sadece hakkımızı istiyoruz" dedi.
Çerkes sürgününün insanlık tarihinin gördüğü en büyük trajedilerden biri olduğunu belirten Aslankaya, "Çerkeslerin Osmanlı'da, Türkiye'de ve yaşadıkları diğer ülkelerde, o ülkelere yaptıkları katkılar bellidir. Özellikle kültürümüzün korunması için ne gerekiyorsa yapmalıyız. Böylesine köklü bir kültürün yok olması cinayetle eş anlamlıdır. Rusya tarihiyle yüzleşerek, canlarına kıyarak aldıkları Çerkeslerin haklarını iade etmek zorundadır" dedi.