Güneş sisteminde yer alan gök ciismlerinden hangisinin çapı diğerlerinden daha küçüktür? 

Ceva: Plüton

PLÜTON HAKKINDA 7 ŞAŞIRTICI GERÇEK >> DÜNYA’DAN BÜYÜK BİR ATMOSFERİ VE 3500 METRELİK BUZ DAĞLARI VAR

Kozan Demircan | 20/07/2015 | Bilim-Teknoloji | Yorum yapılmamış

Kemerlerinizi bağlayın uzay akademisi öğrencileri, şimdi Plüton yolculuğuna çıkıyoruz: Nasa’nın New Horizons (Yeni Ufuklar) uzay sondası 14 Temmuzda cüce gezegen Plüton’a ulaştı ve Plüton ile uydularının (toplam 5 ayı var) yakın plan resimlerini çekti.

New Horizons şu anda Plüton’dan hızla uzaklaşarak cüce gezegenin bir parçası olduğu Kuiper Kuşağı’na doğru yol alıyor. Ancak bu arada Plüton’la ilgili 7 sürpriz keşif yaptı.

Bunların içinde neler yok ki? Sevgi kelebeği Plüton’un kalbi (gizemli bir düzlük), Amerika’daki Grand Kanyon’dan büyük süper derin kanyonlar ve 3500 metre yüksekliğindeki buz dağları bilim insanları şaşırtarak yeni teoriler geliştirmeye yöneltti.

1. Sandığımızdan büyük çıktı

Bilim adamları Plüton’un çapının en az 2302 km olduğunu düşünüyor ama uzaktan kesin ölçemiyorlardı. New Horizons bu konuda son noktayı koydu: Plüton’un çapı 2371 km. Belki battal boy pantolon giymesini sağlayabilir, ama bu Plüton’u cüce gezegen olmaktan kurtarmıyor.

Bu keşfin neden önemli olduğuna gelince: Plüton Kuiper Kuşağı’nda bilinen en büyük gökcismi, ama Kuiper Kuşağı’nın dış kenarı bizden 7,5 milyar km uzakta. Her ne kadar Kuiper Kuşağı’nı teleskoplarla 90 yıldır gözlemliyor olsak da uzaklarda bir yerde gözden kaçmış daha büyük bir cüce gezegen olabilir.

Plüton’un sanılandan büyük çıkması atmosferinin de tahminlerden ince olduğu anlamına geliyor. Plüton’un boyuna göre oldukça düşük kütleli ve hafif olduğunu biliyoruz, çünkü bu cüce gezegen başlıca su buzundan oluşuyor.

Yine de çapının biraz büyük olması kütlesinin de büyük olması demek. Bu da bilim adamlarını Plüton’un içyapısını yeniden düşünmeye zorlayacak.

2. Atmosferi Dünya’dan büyük

Dünya’dan yaklaşık altı kat küçük olan bir cüce gezegenin atmosferi Dünya’dan nasıl daha büyük olabilir? Bunun sebebi Plüton’un Güneş’e çok uzak ve dolayısıyla çok soğuk olması. Evren’in ortalama sıcaklığı -270 derece ve Plüton’un sıcaklığı -229 derece.

Cüce gezegen o kadar soğuk ki çevresinde süper seyrek olduğu halde buharlaşıp uçmayan boyundan büyük bir atmosfer tutabiliyor. Plüton’un süper kalın bir atmosfere sahip olmasının diğer nedeni yine Güneş’e çok uzak olması: Güneş rüzgarı 4,8 milyar km uzakta çok zayıf esiyor ve cüce gezegenin atmosferini üfürmüyor.

3. Kutuplarda Mars gibi buz takkeleri var

Plüton’un ana bileşeni su buzu olabilir, ama bu cüce gezegenin -179 derece yüzey sıcaklığına sahip olan Satürn’ün uydusu Titan’dan çok daha soğuk olduğunu hatırlayalım: Süper soğuk Titan’ın sıvı metan ve etan gölleri var (bu hidrokarbonlar Dünya’da gaz halinde bulunuyor). Oysa Titan’dan çok daha soğuk olan Plüton’un kutup buzları donmuş metan ve azottan oluşuyor.

4. Sımsıcak kalbi

Öncelikle bunun Plüton’un bize duyduğu sevgiyle ilgisi yok. Elbette uzaydaki küçük donmuş dünyaların sevgi pıtırı canlılar olduğunu düşünüyorsanız o başka; ama Plüton’un ilginç yer şekilleriyle dolu olan kalbi gezegenbilimcileri üzdü dersek abartmış olmayız.

Çünkü 4,6 milyar yaşında olan Plüton’un aradan geçen zamanda Ay gibi sayısız kraterle kaplı olması gerekiyordu. Ancak, cüce gezegenin yüzeyinde Plüton’un kalbi gibi Ay denizlerini andıran düzlükler (mare’ler), 3500 metre yüksekliğinde su buzu dağları ve derin kanyonlar bulunuyor.

Bu da Plüton kabuğunun Güneş’e uzak olmasına rağmen zaman zaman eridiğini, kısacası cüce gezegenin jeolojik olarak aktif olduğunu gösteriyor. Jüpiter’in nispeten sıcak uydusu Europa’da olduğu gibi Plüton’da da buz volkanları ve gayzerler var. Eriyen su ve metan buzu cüce gezegenin eski kraterlerinin üstünü örtüyor ve çarpışma izlerini yok ediyor.

Oysa bunun için Plüton’un içinin sıcak olması gerek, ama 4,6 milyar yıl sonra Plüton gibi küçük bir dünyanın nasıl sıcak kaldığını anlamak zor. Ben de Plüton’un kalbine ayrı bir yazıda geri döneceğim.