Dünyada genel olarak seçimler pazar günleri yapılırken ABD'de Başkanlık seçimleri 18. yy dan beri geleneksel olarak hangi gün yapılır?
Cevap: Salı
ABD SEÇİM SİSTEMİ AYRINTILARI
Amerika Birleşik Devletleri’nin başkan ve başkan yardımcısını seçmek amacıyla her 4 yılda bir (1792 yılından başlayarak) Kasım ayının ilk pazartesi gününü izleyen salı gününde yapılır. Bu formüle göre seçimlerin günü yıllara göre 2 Kasım ile 8 Kasım günleri arasında değişir. ABD’nin en son başkanlık seçimi 6 Kasım 2012 tarihinde yapılmıştır.
ABD başkanlık seçimlerinde seçmenler aslında doğrudan doğruya başkan ve başkan yardımcısını seçmezler. Her eyaletten seçmenler, eyaletlerini seçiciler kurulu adı verilen bir kurultayda temsil edecek üyeleri seçerler. Seçimlerden sonra bu seçiciler kurulu toplanarak başkan ve başkan yardımcısı seçimini gerçekleştirir. Her eyaletin seçiciler kurulundaki üye sayısı o eyaletin Senato ve Temsilciler Meclisi üyelerinin toplamına eşittir. Ayrıca ABD’nin başkenti olan Washington, DC de seçiciler kuruluna en az üye gönderen eyalete eşit sayıda üye gönderme hakkına sahiptir. Porto Riko, Guam, Amerikan Samoası gibi ABD’ye bağımlı toprakların sakinleri ABD başkanlık seçimlerinde oy kullanamazlar ve dolayısıyla da seçiciler kuruluna üye gönderemezler.
Başkanlık seçiminin sonuçları seçimden sonraki Ocak ayında ABD Kongresi tarafından onaylanır. Seçimlerin sonucu konusunda bir anlaşmazlık çıkması halinde bu anlaşmazlığı ABD Kongresi çözümler. Seçimi kazanan başkan ve başkan yardımcısı seçimden sonraki ilk 20 Ocak günü öğle saatinde görevi devralır.
ABD başkanlık seçimlerine katılan her siyasi parti başkan adayını kendi içinde belirler. ABD Anayasasında bu aday belirleme sürecini düzenleyen hiçbir hüküm bulunmamaktadır. Ancak yıllar boyunca partiler tarafından bu süreci düzenleyen bazı gelenekler ortaya çıkmıştır. ABD’nin iki büyük partisi olan Demokratik Parti ve Cumhuriyetçi Parti başkan adaylarını ön seçimler yoluyla belirler. Bu ön seçimler eyaletlere göre Primary veya Caucus yöntemiyle yapılır. Primary yöntemi partinin taraftarı olan her ABD yurttaşına açık olan seçimlerdir. Caucus yöntemi ise ancak partinin kayıtlı üyelerine açıktır.
Ön seçimler bütün eyaletlerde aynı gün içinde yapılmaz. Ön seçimler başkanlık seçiminin yapılacağı yılın Ocak ayında tek tek bazı eyaletlerde başlar ve Haziran ayına kadar eyaletten eyalete devam eder. Geleneksel olarak ön seçimlerin yapıldığı ilk eyaletler Iowa ve New Hampshire eyaletleridir. Bu eyaletleri sırasıyla diğer eyaletler izler. Bazı günlerde sadece 1 veya 2 eyalet ön seçim yaptıkları gibi diğer günlerde birçok eyalet aynı gün içinde oy kullanabilmektedir. Şubat veya Mart ayına rastgelen özel bir salı gününde birçok eyaletin ön seçimleri aynı güne rast gelmektedir. O gün Süper Salı adıyla anılır.
Ön seçimler uzun bir süreç boyunca gerçekleştiği için adaylık yarışı boyunca adayların durumu değişebilmekte, bazen beklenmedik sürprizler ortaya çıkabilmektedir. Genellikle ilk 2-3 ay içinde her partiden bir adayın diğer adayların önüne geçerek üstünlük sağladığı gözlenir. Ancak 2008 başkanlık seçimleri gibi bazı seçimlerde partinin adayının en son ön seçimlere kadar belli olmadığı görülmüştür. ABD başkanlık sistemi başkanlara ikinci bir kez seçilebilme imkânı vermektedir. Partiler kendi içlerinden seçilmiş başkanları ikinci bir kez aday gösterme zorunda olmamalarına rağmen geleneksel olarak bir dönem hizmet vermiş olan başkanlar partileri tarafından kolayca ikinci bir defa aday gösterilirler.
Ön seçimler bittikten sonra Ağustos ayının sonunda ve Eylül ayı başında her parti bir kurultay yapar. Bu kurultayda her parti resmen adayını belirler. Günümüzde adaylar ön seçimler sonucu belirlendiği için bu kurultaylar daha ziyade formaliteden ibarettir. Kurultaylar ABD’nin en büyük medya organları tarafından ABD halkına canlı olarak yansıtılırlar. 3-4 gün süren kurultaylar süresinde her partinin ileri gelenleri (özellikle partinin üyesi olan eski ABD başkanları) konuşmalar yaparlar. Başkan yardımcısı adayları seçimle belirlenmez. Başkan adayı, başkan yardımcısı adayını tamamen kendisi belirler. Bu işlem genellikle parti kurultayından hemen önce gerçekleşir. Kurultay, son gününde başkan adayının bir konuşma yapmasıyla son bulur. Kurultayın bitmesiyle 2 ay kadar sürecek başkanlık seçimi kampanyası başlamış olur.