Hasta olduğunu düşünen kişiye doktor, etkisiz bir hap verip ağrın geçecek fakat midende yanma oluşabilir dedikten sonra o kişinin, midesinin yandığını hissetmesi hangisine örnektir?
Nosebo Etkisi Nedir?
Hepimiz ünlü “plasebo etkisini” duymuşuzdur. Hatta bunu deneyimlemiş dahi olabilirsiniz. Bu kavramı destekleyen birçok çalışma bulunmaktadır fakat bunun tam tersi “nosebo etkisi” için aynı şey söylenemiyor. Nosebo etkisi, plasebo etkisi ile benzer durumlarda ortaya çıkar fakat bunun üzerine fazla çalışma bulunmaması, bu kavramı biraz gizemli hale getirmektedir.
“Plasebo etkisi” yıllardır doktorlar ve araştırmacılar için yardımcı bir konu haline gelmiştir. Öncelikle, deneylerde deneklere zarar verilmeden oldukça verimli sonuçlar alınmaktadır. Ayrıca, plasebo etkisi, daha ılımlı ağrıların çözümlenmesinde tıbbi uzmanlara kapılar açmıştır.
Ebeveynler birçok kez çocuklarının en ufak ağrıyı fazla dramatize ettiğini görüp onlara şeker vermiş ve bunun ağrılarını dindireceğini söylemişlerdir. Bu neredeyse her zaman işe yarar (tabii ki gerçekten korkunç ağrılar çektikleri zamanlar dışında). Bu, tavsiyenin gücünün düşündüğünüzden de fazla olduğunu kanıtlayan örneklerden yalnızca biridir.
Nosebo etkisi tam olarak nedir?
Plasebo etkisinde olduğu gibi, nosebo etkisi de yanlış beklentiler sebebiyle ortaya çıkar. İkisi arasındaki fark, nosebo etkisinde beklentilerin olumsuz yönde olmasıdır. İlacın kötü yan etkilere sebep olacağını düşünen hasta, tam da düşündüğü sorunlarla karşılaşır.
Ama bu etkiler, hasta ona yanlış bilgi verildiğini öğrenir öğrenmez ortadan kaybolur. Bu değişimlere sebep olan inanılmaz nörolojik süreçler prefrontal, orbifrontal ve anterior singulat kortekslerinin uyarılmasından dolayı etkin hale gelir.
Aynı şey, amigdala, omurilik, periakuaduktal boz madde ve beynin ödül merkezinde de gerçekleşir. Emar ile yapılan araştırmalara göre, beynin bu kısımları sağlık algınızı etkilemektedir.
Tabii ki hastanın davranışlarını ve araştırmacıların nosebo etkisini nasıl kayıt altına aldığını da hesaba katmalısınız. Bu gibi çalışmalar, etik olmayan alanlara da girebildikleri için, bazı tartışmaya açık noktalar barındırabilirler.
Hastalara gerçeği söylemeden onlara işe yaramaz tedaviler uygulamak birçok soruna yol açabilir. Uyuşmazlık genel olarak doktorlardan kaynaklanır çünkü, onların görevi belirtileri en aza indirmek, daha kötü hale getirmemek ve ortaya çıkmamalarını sağlamaktır.
“Mutluluğun kaynağı her şeyden önce sağlıktır.”
– George William Curtis
İlacın fiyatı
Science dergisinde yakın zamanda yayınlanan bir çalışmaya göre, ilacınfiyatının, kişinin bilinçdışı tepkisi üzerinde oldukça büyük bir etki yarattığı belirtiliyor. Bir grup araştırmacı 49 kişiden oluşan denek grubundaki her bir kişiye birer kavanoz krem verildi. Bu kremin egzama tedavisinde kullanılan iki farklı madde içeren bir örnek olduğu söylendi. Ama esasında, yalnızca bir madde içeriyordu.
(Yüksek fiyat ve daha iyi kalite ile ilişkilendirilen) mavi kavanozlarda (daha kolay ulaşılabilir ilaçlarla ilişkilendirilen) kırmızı kavanozdakilerle aynı krem bulunuyordu. Gönüllülere, derileri fazla hassas olduğu için muhtemelen yanma hissedecekleri söylendi. Yarım saat bunu vücutlarına uygulayıp sonrasında vücutlarını ısıtabilecekleri bir yere gitmeleri gerekiyordu.
Nasıl duyuluyor bilmiyoruz fakat, sonuçlar oldukça açıktı. Mavi kavanozdaki kremi kullananlar diğer gruptaki insanlardan daha çok acı hissettiklerini söylediler. Çünkü daha pahalı kremi daha ağır etkilerle ilişkilendiriyorlardı. Bu, kendini tekrar eden ve yoğunluğunu artıran bir psikolojik numaraydı.
Araştırmacılar aynı zamanda, beynin “plasebo etkisinde” uyarılan yerlerinin nosebo etkisinde de uyarıldığın keşfettiler. Temel farklılık farklı sinirsel alanlarda uyarılan boz maddeleriydi. Bu şekilde, beynin aynı noktaları uyarılsa da, bu noktaların farklı şekillerde aktive olduğu anlaşılmış oldu.
Nosebo etkisi ve fibromiyalji
Bilim insanları fibromiyalji hastaları üzerinde de benzer deneyler yaptılar. Bu hastalığa sahip olan insanların ilaçlar yüzünden daha olumsuz deneyimler yaşadıklarını keşfettiklerinde, bir grup hastayı nosebo etkisi ile tedavi etmeye karar verdiler.
Nosebo etkisi fibromiyalji hastalarının o kadar çok sorun yaşamasına sebep oldu ki çoğu tedaviden bile vazgeçtiler.
“Nosebo etkisini” merak edebilirsiniz. Öncelikle, neden bu kavramla ilgili daha fazla araştırma yok? Ve etkileri çoğu insanda gerçekten bu kadar fazla mı? Bunu kişilik özellikleri bazında destekleyebilecek çalışmalar olmasa da, kişinin motivasyonunun sonuçlar üzerinde etkisi olduğu doğru olabilir.
İlaçların sebep olduğu değişikliklere daha fazla takıntılı olan kişilerin daha fazla acı hissetmesi daha olasıdır. Bu tarz vakalarda görülebilen hastalık hastalığı, hasta kişinin gösterdiği belirtileri olumsuz yönde etkileyebilir. Bir kez daha, beynimiz nasıl yöneteceğimizi öğrenmemiz gereken çok güçlü bir araçtır.
Eğer korktuğunuz şeyi kontrol etmenin bir yolunu bulabilirseniz, “plasebo etkisinin” kötü ikiz kardeşi “nosebo etkisinden” muzdarip olma ihtimaliniz pek olası olmayacaktır.