Başka Sinema'nın da katkısıyla yabancı film sayısının 247'ye ulaştığı dolu dolu bir yılı geride bıraktık. Bu filmler arasında en öne çıkan 35 tanesini seçtim. Listenin sonunda 2014'te uluslararası festivallerdeki dünya prömiyerlerinde izlediğim ama henüz buralara uğramayan vizyon dışı iki başyapıta da ”˜bonus' niyetine ulaşabilirsiniz.
2014'ÜN EN İYİ YABANCI FİLMLERİ FOTO GALERİ İÇİN TIKLAYINIZ
Ülkemizde 2014'te film adedi rekor sayıya, 356'ya ulaşırken, bunların yüzde 70'e yakını yabancı filmlerdi. Hollywood'da seri üretimlerin devam ettiği, iki dini epik, iki Herkül filminin vizyon şansı bulduğu, bilimkurgudaki kalitenin arttığı bir seneye tanıklık ettik. Yönetmen sinemaları genelde hayal kırıklığı yarattı.
Başka Sinema'nın katkısıyla Roy Andersson, Jim Jarmusch, Kelly Reichardt, David Gordon Green, Arnaud Desplechin gibi önemli yönetmenlerin filmleri ilk kez Türkiye'de vizyon şansı buldu. ”˜Nymphomaniac'ın sansürlenmesi bir utanç tablosuydu. Jim Mickle ve David Ayer sinemalara ikişer filmle uğrayıp ayrı bir istatistiğe dikkat çekerken, Jennifer Lawrence-Bradley Cooper çiftini yine aynı sayıda yapıtta bir arada görmemiz de ilginçti.
2014, iki üçlemenin noktalanması (Hobbit ve Yaşamak) ile de hatırlanabilir. Öte yandan David Mackenzie, John Curran, Christopher Nolan, Sylvain Chomet, David O. Russell, George Clooney, Terry Gilliam, Ridley Scott gibi yönetmenler için düş kırıklığı, Spike Jonze, Abel Ferrara, Gregg Araki ve Susanne Bier için yükseliş, David Fincher, Wes Anderson, Wong Kar-Wai ve Martin Scorsese için gövde gösterisi senesine dönüştü.
Tüm bunlar arasından bu yıl içinde 6.5 ve üzeri puan verdiğim filmleri kapsayan bir liste oluşturdum. İşte 2014'ün en iyi 35 yabancı filmi şöyle:
1-Öteki (The Double) (2014): Her türlü referansı üzerine almayı reddedip, kendine özgün bir dünya yaratan bir neo-noir”¦ “Öteki”, biçimci İngiliz sinemasının yaratıcı ismi Richard Ayoade'in ikinci filminde ”˜auteur' sinyali vermesini sağlıyor.
2-İnsanları Seyreden Güvercin (En Duva Satt PÃ¥ En Gren Och Funderade PÃ¥ Tillvaron) (2014): Pieter Bruegel'ın bir tablosundan yola çıkan Roy Andersson, hayata plan sekanslarla bakıyor. İsveçli rejisör, ”˜Yaşamak Üçlemesi'nin son filminde ustalığını kanıtlıyor.
3-Kayıp Kız (Gone Girl) (2014): Yalan söylemeyi alışkanlık haline getirmiş bir toplumun/sınıfın dengesizliğini en zor haliyle perdeye taşıyan bir gizem filmi”¦ Evlilik, medya ve banliyö üzerine özgün bir Fincher yapbozu”¦ Rosamund Pike ise unutulmayacak!
4-Aşk (Her) (2013): “John Malkovich Olmak” ve “Tersyüz” ile tanınan Spike Jonze, bu kez bir işletim sistemi ile bir hipster'ın ”˜teknolojik aşk'ını ele alıyor. ”˜Matrix' sonrası iletişim kurma esaslarına girerek karamsarlığa kapılmamızı sağlıyor.
5-Labirent: Ölümcül Kaçış (The Maze Runner) (2014): “Sineklerin Tanrısı” ile “Koşan Adam”ı birleştiren özgün bir bilimkurgu filmi”¦ James Dashner'in genç yetişkin romanından yola çıkan eser, gişede büyük başarıya dönüşüp şimdiden devam filmini garantiledi.
6-Sadece Aşıklar Hayatta Kalır (Only Lovers Left Alive) (2013): Yıllara meydan okuyan aşk hikayesi, Jim Jarmusch geleneğinden beslenirken kafa yapıyor. Yönetmenin Türkiye'de vizyona giren ilk eseri, saykodelik romantik vampir filmi şablonuyla değerli”¦
7-Galaksinin Koruyucuları (Guardians of the Galaxy) (2014): Özgün çizgi roman uyarlaması, 60'lı 70'li yılların pop/rock şarkıları ve 80'lerin yaşam tarzını barındıran bir uzay operası evreni sunuyor. Bu emek, ABD'de yılın en çok izlenen filmini doğurdu.
8-Son Şans (The Congress) (2013): Günümüzde artan ”˜dijital karakter' gerçeğini bir ”˜live-action bilimkurgu animasyonu' üzerinden eleştiren, özüne de Stanislaw Lem eseri yerleştiren bir sanal rüya fabrikası”¦ “Beşir'le Vals”le tanınan Ari Folman imzalı”¦
9-Muhteşem Güzellik (La Grande Bellezza) (2013): Paolo Sorrentino, Roma'nın kaymak tabakasının ”˜güzellik' tanımına Federico Fellini'nin kurallarıyla bakıyor. Geçen yıl İtalya'ya Oscar heykelciği getiren film, Cannes'da da ana yarışmadaydı.
10-Lego Filmi (The Lego Movie) (2014): Bir inşaat işçisinin kötülere karşı mücadelesi, ABD'de yılın en çok izlenen dördüncü filmine malzeme oldu”¦ Buna şaşırmıyoruz. Zira Lord-Miller ikilisi, dinamizmiyle radikalleşen bir animasyon modeli yarattı.
11-Bela (Borgman) (2013): Gizemli bir ziyaretçinin Hollanda banliyösüne sızıp, nefessiz kalmış üst-orta sınıf ailenin ameliyat ihtiyacını giderdiği, sürprizli ve emsalsiz bir gerilim”¦ Pasolini'nin “Teorem”inden başlayan referanslarıyla çok yönlü bir eser”¦
12-Büyük Budapeşte Oteli (The Grand Budapest Hotel) (2014): Bu seferki Wes Anderson resimli romanı, 2. Dünya Savaşı arifesinde Orta Avrupa'da bir otelin kapıcısına odaklanıyor. Ralph Fiennes, Tony Revolori ile Tilda Swinton ise döktürüyor.
13-Büyük Usta (Yi Dai Zong Shi / The Grandmaster) (2013): Bruce Lee'nin ustası Ip Man'in hayatına odaklanan ve Wong Kar-Wai'nin işçiliğiyle göz alan bir biyografik film”¦ Şiirsel, stilize, tanımsız, ustalıklı ve büyüleyici bir dönem tasviri”¦
14-Karabasan (The Babadook) (2014): “Kurt Kapanı”ndan bu yana Avustralya sinemasından çıkmış en iyi korku filmi”¦ Jennifer Kent'in ufuk açıcı ilk uzun metrajı, kalıcı ezgisiyle ”˜Babadook' adlı bir mahluku, çocuk kabusunu sinemaya armağan etti.
15-12 Yıllık Esaret (12 Years a Slave) (2013): Solomon Northup'ın anı kitabından sinemaya aktarılan eser, Amerikan İç Savaşı'nın öncesinden yıpratıcı bir kölelik öyküsüne uzanıyor. “Açlık” ve “Utanç”ın rejisörü Steve McQueen, ırkçılık sorununu inceliyor.
16-Seçilmiş (The Giver) (2014): Toplumun bütün anılarını elinde bulunduran ”˜The Giver' ile çırağı Jonas'ın ilişkisi”¦ Sinemaya ”˜genç yetişkin anı toplayıcısı bilimkurgusu' melez alt türünü sunan eser, “1984” ile “Gizemli Şehir” arasında bir köprü kuruyor.
17-Geçmiş (Le Passé) (2013): Altın Ayı ve Oscar ödüllü “Bir Ayrılık” ile bilinen İranlı Asghar Farhadi'nin altıncı filmi... Fransa'da katmanlı hale gelen alışık olmadığımız evlilik ve boşanma incelemesi, Ozu'nun filmlerini akla getiriyor.
18-Ayin (The Sacrament) (2013): Okült korku filmini buluntu film furyasıyla saran, Ti West imzalı bir kökten dincilik eleştirisi”¦ Eli Roth'un yapımcılığındaki “Ayin”, ”˜Eden Parish'in (Cennet Cemaati) tedirgin ediciliğini gerçekçi numaralarla yansıtıyor.
19-Para Avcısı (The Wolf of Wall Street) (2013): 1980'lerin ikiyüzlü ve hedonist broker'ı Jordan Belfort'un biyografisi, Martin Scorsese'nin ustalıklı yaklaşımıyla sarılıyor. Başroldeki Leonardo DiCaprio ise yoğun cinsel içerikle boğuşuyor.
20-Karda Bir Beyaz Kuş (White Bird in a Blizzard) (2014): Annesinin kaybolmasıyla birlikte bu olayın sırrını çözmeye çalışan 17 yaşındaki bir kızın melodramı”¦ Yeni Eşcinsel Sineması'nın uçarı yönetmeni Gregg Araki'nin olgunluk döneminin başarılı işlerinden”¦
21-Günah Şehri: Uğruna Öldürülecek Kadın (Sin City: A Dame To Kill For) (2014): “Günah Şehri”nin devam filmi, üç boyutlu seyir süreciyle sevenlerini memnun etti. Yeni eklemeler ise; Eva Green, Joseph Gordon-Levitt, Josh Brolin ve Juno Temple'dı.
22-X-Men: Geçmiş Günler Gelecek (X-Men: Days of Future Past) (2014): Gelecekten 70'lere ışınlanıp tarihi değiştirmek için ant içen X-Men ekibinin aksiyon yüklü serüveni”¦ Seri, Bryan Singer'ın yeniden direksiyona geçmesiyle yaratıcı bir ön bölüm kazanıyor.
23-Gloria (2013): Şilili Sebastián Lelio, dördüncü uzun metrajında, yapımcısı Pablo LarraÃn'le akraba bir işe imza atıyor. Pinochet rejiminin silikleştirdiği 60 yaşlarındaki bir kadının cinsel uyanışına Paulina Garcia'nın şaşırtıcı cesaretiyle bakıyor.
24-New York'a Hoşgeldiniz (Welcome to New York) (2014): Bağımsız yönetmen Abel Ferrara'nın uzun süredir beklenen geri dönüşü, zengin bir adamın (Depardieu) cinsel açlığını perdeye taşıyor. Ken Kelsch'in ayrıksı sinematografisi, filme damga vuruyor.
25-Düşman (Enemy) (2013): José Saramago'nun ”˜Kopyalanmış Adam' romanından uyarlanan, Dennis Villeneuve imzalı bir çiftgezer filmi”¦ Soru işareti bırakan finaliyle halen tartışılan eser, kaotik, Kafkaesk ve scifi-noir'a yatkın evreniyle hatırlanacak.
26-Sen Şarkılarını Söyle (Inside Llewyn Davis) (2013): Coen Kardeşler usulü folk müzisyeni biyografisi, Bob Dylan'a teğet geçiyor. Hınzır öğelerle bezenmiş 60'lar dokusu, Bruno Delbonnel'in dijital oynama karşıtı el işi sinematografisiyle iz bırakıyor.
27-Körlük (Blind) (2014): Çıplaklık-yazarlık-görme engeli üçgeninde akan, zaman zaman yaratıcılık dönemi sancılarını, zaman zaman tutkuyu öne çıkaran bir öteki tanımı”¦ Norveçli Eskil Vogt'un ilk yönetmenlik denemesi, körlükle gelen kuşkuculuğu inceliyor.
28-Nuh: Büyük Tufan (Noah) (2014): Ülkemizde 2014'ün en çok izlenen yabancı filmi, ”˜dini epik' tanımını kökenimize götürmesiyle değerli. Aronofsky ile Crowe'u bir araya getirip, Nuh'un Gemisi efsanesine dair yıllardır beklenen görsel mirası canlandırıyor.
29-Takip (The Rover) (2014): Şiddetten beslenen ısssız bir kıyamet sonrası atmosferi yaratan, bunun etrafını da ekonomik çöküşün yol açtığı fakirlikle saran bir eser. Avustralya yapımı “Takip”, “Hayvan Krallığı” ile bilinen David Michôd'nun ikinci filmi.
30-Serena (2014): Jennifer Lawrence'ın yetkin performansından güç alan, feminist, gerçekçi ve revizyonist bir western denemesi”¦ “Serena”, 30'ların Büyük Bunalım dönemine ”˜kerestecilik' mesleği üzerinden bakıp bir ailenin sorunlarına odaklanıyor.
31-Minuscule: Kayıp Karıncalar Vadisi (Minuscule) (2013): “Çayırın Sakinleri” ile “Karınca Z” arasında diyalogsuz bir köprü kurup, yeni bir formül üretmek için çabalayan taze bir eser. Bilgisayar animasyonuyla doğa belgeseli böceklerin arasında buluşuyor.
32-Şeker Portakalı (Meu Pé de Laranja Lima) (2012): José Mauro de Vasconcelos'un romanı, Brezilya'nın geçmişinde askeri rejimin yarattığı çaresizliğe aşağıdan bakıyor. Yoksul bir çocuğun hayallerini büyülü gerçekçilikle ilişkili bir üslupla canlandırıyor.
33-Locke (2013): Senaristlikten çıkma Steven Knight'ın, yol filmi niyetine planladığı kapalı alan/tek mekan gerilimi, iyi hesaplanmış senaryo matematiğinden güç alır. Tom Hardy'nin becerisi bir yana, Harris Zambarloukos'un açı çalışması da enfestir.
34-Adalet (The Equalizer) (2014): Antoine Fuqua'nın iyi çekilmiş ”˜dengeleyici aksiyonu' fazlasıyla manidar”¦ Yer yer siyahi istismar filmlerinin estetiğine kayan eserde Denzel Washington eşliğinde Obama sonrası canlanan adalet arayışı inceleniyor.
35-Hobbit: Beş Ordunun Savaşı (The Hobbit: The Battle of the Five Armies) (2014): Hobbit Üçlemesi'nin şanına yakışan finali”¦ Peter Jackson'ın görsel efektleri, ırkları ve oyuncuları idare etme becerisinin doruk noktasına ulaştığı bir Orta Dünya tasviri”¦
Bonus 1: The Distance (La Distancia) 2014): Telepatik güçleri olan üç cücenin soygun girişimi, sessizlikten güç alıyor. İspanyol yönetmen Sergio Caballero ikinci uzun metrajında Jodorowsky usulü dahiyane bir anti-soygun filmine imza atıyor.
Bonus 2: In The Crosswind (Risttuules) (2014): Martti Helde'in ilk filmi. Sibirya'ya götürülen Estonyalı bir anne ile kızının 2. Dünya Savaşı'nda yaşadığı travmayı, “Rus Hazine Sandığı” ile “Geçen Yıl Marienbad'da”nın modelleriyle yorumlayan bir şaheser.